ZESPÓŁ DWORSKO – FOLWARCZNY W BIEBROWIE (niem. Bebbrow, kaszb. Biébrowò)

Lokalizacja

Zespół zlokalizowany jest w zachodniej części miejscowości Biebrowo w gm. Choczewo, przy drodze powiatowej Ciekocino – Przebendowo.

Powierzchnia zespołu

Zespół dworsko – folwarczny (wraz z budynkami gospodarczymi) do dnia dzisiejszego zachował swoje historyczne granice i zajmuje powierzchnię ok. 5 ha.

Kalendarium

do I połowy XVIII – majątek własnością rodu von Jatzkow

XVIII/XIX w. – majątek sprzedany Von Somnitz; kolejni właściciele to Graf Schwerin, Georg F. Krausse;

1892 – właścicielem majątku Von Dewitz, a następnie Von Wiehe;

1907 – 1945 – majątek w rękach rodziny Fliessbach;

okres PRL – własność Skarbu Państwa – w zarządzie państwowego gospodarstwa rolnego.

lata 90-te XXw. – własność prywatna.

Układ kompozycyjny majątku

Majątek usytuowany jest w zachodniej części miejscowości Biebrowo. Wschodnią granicą założenia stanowi droga powiatowa, południową i zachodnią pola uprawne, natomiast północną niewielki płat lasu olchowego. Przez obszar założenia przepływa kanał melioracyjny, zasilający staw parkowy.

Majątek został założony na planie litery L i składa się z budynku dworku (centralna część), budynków inwentarskich (zachodnia część) oraz parku i ogrodów użytkowych (cz. południowa).

Dworek – budynek parterowy wybudowany w stylu klasycystycznym z użytkowym poddaszem posadowiony na rzucie prostokąta, kryty dwuspadowym dachem, z lukarną nad głównym wejściem przykrytym również dwuspadowym dachem. Od strony ogrodowej wykusz kryty naczółkowym dachem. Budynek jest konstrukcji ceglanej, tynkowany. Dworek zlokalizowany jest w centralnej części zespołu, prostopadle do drogi powiatowej. Główne wejście znajduje się od strony północnej.

Do zachodniej ściany dworku został dobudowany piętrowy budynek mieszkalny, kryty dwuspadowym dachem wymiarach 15×8 m.

Pomiędzy budynkiem dworku a drogą powiatową znajduje się niewielki budynek gospodarczy o wymiarach ok. 10x25m i wysokości ok. 3m. Budynek wybudowano na rzucie prostokąta, o kamiennych ścianach (kamień polny łamany), kryty dwuspadowym dachem, stylem nawiązującym do zabudowań folwarcznych. W budynku tym znajdują się obecnie komórki lokatorskie.

Przed budynkiem dworku nie zachował się do dnia dzisiejszego żaden element kompozycyjny podkreślający dojazd do rezydencji. Biorąc pod uwagę regularność i symetryczność całego założenia, umiejscowienie bramy wjazdowej do dworku na osi budynku, powszechną praktykę w okolicznych majątkach zakładania gazonów przed głównym wejściem, można wnioskować, że i takie rozwiązanie miało zastosowanie w Biebrowie.

Folwark – położony w północnej i zachodniej części założenia, częściowo zachowany. Kompleks budynków inwentarskich składa się z obiektów posadowionych symetrycznie wokół dziedzińca folwarcznego. Stodoła południowa o wymiarach 80 x 15 m o wys. ok. 8 m, kryta dwuspadowym dachem, mury wykonane z kamienia polnego ciosanego. Do wschodniego szczytu stodoły dobudowano piętrowy budynek mieszkalny o wysokości ok. 10m.i wymiarach 10x 15m; analogicznie jak stodoła, mury wykonane z kamienia polnego ciosanego. Stodoła zachodnia o wymiarach 60x20m, wys. ok. 8 m, kryta najprawdopodobniej dwuspadowym dachem (dach uległ zawaleniu), mury wykonane z kamienia polnego ciosanego. Północną część dziedzińca folwarcznego domykały zapewne dwa budynki gospodarcze. Obecnie w tym miejscu znajdują się ruiny obiektu, który powstał zapewne w okresie powojennym.

Na środku placu folwarcznego znajduje się niewielki budynek o wymiarach 5x6m i wys. ok. 3m., wykonany z kamienia polnego łamanego, kryty dwuspadowym dachem. Przeznaczenie budynku jest niewiadome. Budynek ten, pomimo wykorzystania kamienia polnego łamanego, powstał w okresie powojennym.

W północno – zachodniej części założenia znajduje się wypłaszczenie będące pozostałością rozebranego budynku. Z uwagi na brak materiałów historycznych, nie sposób jest ocenić funkcji i przeznaczenia tego budynku oraz okresu w którym powstał.

Od strony północnej zespół otaczało ażurowe ogrodzenie mocowane do prefabrykowanych słupów betonowych. Pozostałe granice założenia wyznaczały szpalerowe nasadzenia zieleni.

Park – południową część założenia stanowi park wraz z ogrodem użytkowym. Park założono na planie prostokąta i nadano mu ortogonalny kształt wzorowany na parkach francuskich. Sądząc po wieku drzewostanu, park w obecnym kształcie założono na początku XX w.

Układ kompozycyjny parku budują głównie formowane aleje grabowo – klonowe oraz szpalery dzielące park na funkcjonalne części.

Część reprezentacyjną stanowił parter ogrodowy założony na osi budynku dworku i rozciągał się od dworku aż do granic parku. Parter składa się z dwóch części o wymiarach ok. 60x60m przedzielonych formowaną aleją grabową. Granice parteru wyznacza formowana aleja grabowo – klonowa (w części przylegającej do dworku) oraz szpalery dębowe i formowanego grabu (w pozostałej części). W południowej części parteru do dnia dzisiejszego zachował się historyczny układ ścieżek, który jest zgodny z osiami kompozycyjnymi założenia. Osie kompozycyjne wyznacza budynek dworku: główna przechodzi przez środek budynku, boczne osie wyznaczają ściany szczytowe dworku. Zachowane ścieżki oraz analiza osi kompozycyjnych pozwala postawić wniosek, że parter reprezentacyjny składał się z kwater o wymiarach ok. 10x25m i 15×25. Taki układ zdają się potwierdzać również dość regularne nasadzenia dębu w centralnej części parku. Drzewa te osiągnęły dziś swoje naturalne rozmiary i wydają się być elementem obcym w formowanym parku w stylu francuskim. Niemniej w chwili zakładania parku dęby były zapewne elementem kompozycyjnym akcentującym centralną część parteru, a na skutek braku pielęgnacji i formowania osiągnęły swoje naturalne rozmiary zaburzając historyczną kompozycję parku.

Przy budynku dworku zachowały się pojedyncze egzemplarze głogu, które mogły akcentować wejście do parteru, lub tworzyć szpaler domykający parter. Dwa symetryczne okazałe cisy podkreślają przebieg głównej osi kompozycyjnej.

Pomiędzy parterem reprezentacyjnym a drogą powiatową znajduje się niewielki staw parkowy o narysie prostokątnym. W środkowej części stawu znajdują się symetrycznie usypane przyczółki ziemne, które zapewne połączone były mostem. Na krańcach przyczółków znajdują się symetryczne nasadzenia olchy. Staw od drogi powiatowej ogranicza szpaler obsadzony głównie świerkami i dębami, natomiast od strony parteru pojedynczymi nasadzeniami klonu i formowaną aleją grabowo – klonową. Staw nie jest zbiornikiem przepływowym, od północy ma połączenie z kanałem melioracyjnym. Z uwagi na założenie parku w zagłębieniu terenu, podmokłość jego południowej części, można wnioskować, że staw pełnił również funkcję odwodnienia terenu parku.

Całość układu kompozycyjnego uzupełnia parter znajdujący się w zachodniej części parku. Parter ten jest ograniczony formowaną aleją grabową i szpalerem grabowym oraz szpalerami dębowymi i drzew owocowych. Parter ten zapewne pełnił funkcje gospodarcze, najprawdopodobniej uprawiane były warzywa i zioła. Do dnia dzisiejszego zachowały się szpalerowe nasadzenia drzew owocowych oraz symetryczne nasadzenia krzewów bzu czarnego.

Granicę parku od południa i zachodu stanowi szpaler dębowy. Uwagę zwraca konstrukcja granicy: szpalerowi drzew towarzyszy suchy rów oraz nasadzenia krzewów kolczastych: tarniny, jeżyny, róży okrywowej. Na granicy parku zauważono również głazy narzutowe.

Współczesne zagospodarowanie i użytkowanie majątku

Majątek, mimo że zachował swoje historyczne granice, czytelna jest jego kompozycja, niestety ulega dewastacji. Budynek dworku wymaga kapitalnego remontu, w ruinę popadają budynki inwentarskie. Park jest zaniedbany, w przeszłości założono w nim ogrody działkowe, nie przeprowadzano cięć pielęgnacyjnych i nasadzeń zastępczych. Formowane aleje grabowe i klonowe wykazują znaczne oznaki chorobowe, wymagają zabiegów leczniczych i nasadzeń zastępczych. Park wymaga oczyszczenia ze śmieci i usunięcia podrostów drzewiastych i krzewiastych. Oczyszczenia wymaga również staw parkowy.

budynek dworku – widok z drogi powiatowej; na pierwszym planie staw parkowy.

budynek dworku – elewacja frontowa, dziedziniec; po prawej stronie widoczny fragment dobudowanego budynku mieszkalnego.

budynek dworku – elewacja od strony parku; na pierwszym planie wykusz dworku.

budynek dworku – elewacja frontowa; na pierwszym planie stary egzemplarz głogu akcentujący wejście do części parkowej założenia.

główny wjazd na teren majątku; na zdjęciu widoczna konstrukcja historycznego ogrodzenia oraz zabudowa mieszkaniowa wsi Biebrowo.

fragment głównego wjazdu oraz konstrukcja historycznego ogrodzenia; na drugim planie niszczejące budynki folwarczne.

podwórze folwarczne oraz niszczejący budynek folwarczny (cz. północna).

podwórze folwarczne oraz niszczejący budynek folwarczny (cz. zachodnia).

podwórze folwarczne oraz niszczejący budynek folwarczny (cz. południowa); do ściany szczytowej obiektu inwetrskiego dobudowano budynek mieszkalny. Na zdjęciu po lewej stronie widoczny również dobudowany do dworku budynek mieszkalny.

budynek mieszkalny dobudowany do obiektu inwentarskiego (elewacja frontowa).

budynek mieszkalny dobudowany do obiektu inwentarskiego (elewacja szczytowa).

budynek inwentarski obecnie używany jako komórki lokatorskie; na pierwszym planie zjazd z drogi powiatowej oraz droga dojazdowa do dworku.

szpaler świerkowo – dębowy wzdłuż drogi powiatowej (wschodnia granica parku); na drugim planie staw parkowy).

staw parkowy – widok od strony dworku; na zdjęciu widoczne ziemne przyczułki z symetrycznymi nasadzeniami olchy, przyczułki najprawdopodobniej połączone były mostem.

Widok na formowaną aleję grabowo – klonową w kierunku dworku; po lewej stronie widoczny parter reprezentacyjny.

Widok na parter reprezentacyjny oraz dominantę w postaci symetrycznych nasadzeń cisów. Po prawej stronie widoczne okazałe dziś dęby, które w przeszłości były elementem kompozycji ogrodowej. Na drugim planie budynek dworku.

Symetryczne nasadzenia cisów na głównej osi kompozycyjnej parku, w centralnej części parteru reprezentacyjnego. Na pierwszym planie widoczny element dysharmonijny – toaleta, w tle budynek dworku.

Wejście do parku od strony dworku. Na pierwszym planie formowana aleja grabowo – klonowa, po lewej stronie parter reprezentacyjny, po prawej parter gospodarczy.

Parter reprezentacyjny część południowa przy granicy parku. Na zdjęciu widoczny najprawdopodobniej historyczny układ ścieżek parkowych.

Parter reprezentacyjny część południowa przy granicy parku, na zdjęciu widoczna główna oś kompozycyjna i najprawdopodobniej historyczny przebieg ścieżki parkowej.

Wnętrze parteru gospodarczego, na drugim planie widoczna formowana aleja grabowo – klonowa oraz budynek dworku.

Wnętrze parteru gospodarczego oraz granice parku w postaci nasadzen szpalerowych formowanego grabu i naturalnych kształtów dębu.

Południowa granica parku. Szpaler dębowy (naturalnych kształtów) poprzedzony jest formowanym szpalerem grabowym. Pomiędzy szpalerami znajduje się pas terenu częściowo obsadzony krzewami tarniny, jerzyny, róży okrywowej. Na granicy parku zauważono również suchy rów (wzdłuż szpaleru dębowego) oraz głazy narzutowe.

Do opracowania wykorzystano:

Wizja terenowa, luty 2014 r.;
Topographische Karte 1:25 000 Sassin, http://igrek.amzp.pl
Przewodnik Łeba http://reiseleiter-leba.eu/de,2,75,BEBBROW_KREIS_LAUENBURG_POMMERN.html